4 .BÖLÜM ÖLÇME ve DEĞERLENDİRME ÇALIŞMALARI
A.Aşağıdaki çoktan seçmeli sorularda doğru cevabı bulup işaretleyiniz.
9. Rüzgârlarla ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi doğrudur?
A. Deniz meltemi gece boyu denizden karaya doğru esen bir rüzgârdır.
B. Kutup rüzgârları sıcak ve nemli esen rüzgârlardır.
C. Kıtaların batı kıyılarına yağış bırakan rüzgârlar fön rüzgârlarıdır.
D. Muson rüzgârları tarihte ticaret rüzgârları olarak adlandırılır.
E. Alizeler, 30° kuzey ve güney enlemleri üzerinden Ekvator’a doğru yıl boyu esen rüzgârlardır.
B. Aşağıda verilen atmosferin katmanları ile özelliklerini eşleştiriniz.
Bu katmanda sıcaklık çok artmaktadır. Termosfer
Bu katmana giren göktaşları yanmaya başlar. Mezosfer
Dikey hava hareketleri görülmez. Stratosfer
Güneş’ten gelen mor ötesi ışınlar süzülür. Stratosfer
Ortalama her 100 m’de sıcaklık 0.5°C düşer Troposfer
Ç. Aşağıdaki ifadelerden doğru olanlar›n önüne “D”, yanlış olanların önüne “Y” yazınız.
(.D..) 1. Atmosferdeki dikey hava hareketleri hava olaylarını başlatır.
(.D..) 2. Atmosferde miktarı en fazla değişen gaz, su buharıdır.
(.Y..) 3. Atmosferin en büyük bölümünü oksijen ve hidrojen gazları oluşturur.
(.Y..) 4. İklim, atmosferde oluşan kısa süreli hava olaylarını tanımlar.
(.Y..) 5. Nem oranının yüksek olduğu bir yerde sıcaklık veya soğukluk, ölçülen değerden daha fazla hissedilir.
(.D..) 6. Bitki örtüsünün yoğun olduğu bölgelerde ısınma ve soğuma daha hızlı gerçekleşir.
D. Aşağıdaki soruları defterinize yazarak cevaplandırınız.
1. Yeryüzünde farklı iklim tiplerinin görülmesinin nedenlerini açıklayınız.
CEVAP: Dünya'nın hemen her bölgesinin kendine özgü bir iklimi bulunmaktadır. Ancak, benzer iklim kuşaklarına sahip alanlar büyük iklim kuşakları oluştururlar. Yüzlerce km2 lik sahaları etkileyen büyük iklim gruplarına makroklima adı verilmektedir.
Bununla birlikte, makro klima alanlarında bazen öyle yerler vardır ki, buralarda görülen iklim özellikleri içinde bulundukları kuşaktan tamamen farklıdır. Makro klimalar içerisinde bölgesel farklılıklar gösteren, özel koşullu küçük iklim alanlarına da mikroklima denilmektedir.
Yeryüzünde birbirinden farklı iklim kuşakları görülmesinin temel nedeni dünyanın ekseni ile yörüngesi arasında bulunan 23,27 derecelik açıdır. Yani eksen eğikliğidir. Bu eğiklik sebebiyle güneş ışınlarının geliş açısı değişir. İklimler sıcak, ılıman ve soğuk olmak üzere üç guruba ayrılabilir. İklimlerin sınıflandırılmasında sıcaklık, yağış miktarı, yağış rejimi ve yağış - buharlaşma ilişkisi gibi ölçütler kullanılır
2. Aynı iklim kuşağında bulunan iki yerleşim yerinin hangi özellikleri benzerlik gösterebilir? Niçin?
CEVAP: İklimleri benzer olan yerlerin sıcaklıkları, bitki örtüleri ve yağış rejimleri birbirine benzer. Çünkü matematik ve özel konumları aynıdır.
3. Atmosferdeki dikey hava hareketlerinin oluşumundaki unsurlar nelerdir?
CEVAP: Yüksek basınç alanlarında hava alçalıcı hareket gösterir. Bu yüzden yere uygunanan basınç artar. Alçalan hava kütlesinde soğuma ve yoğunlaşma olmayacağı için yağış ta oluşmaz. Bu yüzden yüksek basınç alanlarında hava açık ve güneşlidir. 30 derece enlemlerinde yüksek basınç alanı olduğu için yağış yoktur. Bu enlemlerde çöllerin yer almasının sebebi de budur.
Alçak basınç alanlarında hava yükselici hareket gösterir. Bu yüzden yere uygunanan basınç azalır. Yükselen hava soğur ve yoğunlaşarak yağış oluşturur. Bu yüzden alçak basınç alanlarında hava genellikle bulutlu ve yağışlı olur.
4. Su dolaşımını şema ile göstererek açıklayınız.
5. Yaşadığınız yerde dünya iklim tiplerinden hangisinin hâkim olduğunu belirtiniz. Bu karara nasıl vardığınızı açıklayınız.
F. Devlet Meteoroloji İşleri Genel Müdürlüğünün internet sitesinden (www.dmi.gov.tr) ilinizin aylık ortalama sıcaklık ve yağış miktarının şimdiye kadar ölçüm yapılan yıllardaki ortalamalarını bulunuz. Bu verileri grafiklere dönüştürünüz. Sonra içinde bulunduğunuz yılın verilerini benzer şekilde grafikle gösteriniz. Yıllık verileri, uzun yıllardaki ortalamalarıyla karşılaştırınız. Ortalamalardan farklı durumları belirleyiniz.
4 .BÖLÜM ÖLÇME ve DEĞERLENDİRME ÇALIŞMALARI
A.Aşağıdaki çoktan seçmeli sorularda doğru cevabı bulup işaretleyiniz.
1. Aşağıdakilerden hangileri Dünya’da sıcaklığın dağılışında etkili olan faktörlerden değildir?
A. Kara ve denizlerin dağılışı
B. Bitki örtüsü
C. Okyanus akıntıları
D. Sürekli rüzgârlar
E. Yer kabuğunun özellikleri
2. I. Dünyanın şekli
II. Dünyanın hareketleri
III. Atmosferin katmanlı yapısı
IV. Atmosferdeki hava hareketleri
Yukarıdakilerden hangileri farklı iklim kuşaklarının oluşmasında etkilidir?
A. I ve II
B. II ve IV
C. I, III ve IV
D. I, II ve IV
E. I, II, III ve IV
3. Stratosfer ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi doğrudur?
A. Atmosferi oluşturan gazların % 75’i stratosferde yer alır.
B. Hava olayları stratosferde meydana gelir.
C. Ultraviyole ışınlarının Dünya’ya ulaşmasını stratosfer engeller.
D. Stratosferin bütün katmanlarının sıcaklık ve yoğunluğu aynı değildir.
E. Hidrojen ve oksijen bu katmanda iyonlarına ayrılır.
4. I. Yıllık ortalama sıcaklık farklılıkları
II. İklim kuşaklarının oluşması
III. Mevsimlerin oluşması
IV. İyonosfer tabakasının kalınlığının değişmesi
V. Yıl içinde güneş ışınlarının geliş açısının değişmesi
Dünya’nın Güneş’in çevresindeki hareketine bağlı olarak hava ve iklim açısından yukarıdaki sonuçlardan hangileri ortaya çıkar?
A. I, II ve III
B. II, III ve IV
C. I, II, III ve V
D. I, III, IV ve V
E. I, II, III, IV ve V
5. Yanda aylık ortalama sıcaklık ve aylık yağış dağılımı verilen yerin iklimi hakkında hangisi söylenemez?
A. Yazları sıcak, kışları ılımandır.
B. En çok yağışı ilkbahar aylarında alıyor.
C. Kışlar› soğuk, yazları ılımandır.
D. Her mevsim yağışlıdır.
E. Mayıs en yağışlı aydır.
6. Aşağıdakilerden hangisi iklim ile ilgili bilgi veya veridir?
A. Mayıstaki ani soğuma yüzünden bu yıl kirazlarda meyve olmadı.
B. Bu bölgede limon yetişmez.
C. Hava iki gün yağışlı geçecek.
D. Güneyden yaklaşan bir sıcak hava dalgası var.
E. Bugün en yüksek sıcaklığın 32°C olması bekleniyor.
7. Meteoroloji istasyonlarında bulunan anemometre ile hangi iklim elemanı ölçülür?
A. Basınç miktarı
B. Rüzgâr hızı
C. Nem oranı
D. Rüzgâr yönü
E. Yağış miktarı
8. Ani ısınma ve soğumanın art arda görülmesi sonucu havanın çok güçlü dikey akımlarla yükselmesiyle hangi rüzgâr tipi oluşur?
A. Kasırga
B. Fön rüzgârları
C. Muson rüzgârları
D. Hortum
E. Meltemler
A.Aşağıdaki çoktan seçmeli sorularda doğru cevabı bulup işaretleyiniz.
1. Aşağıdakilerden hangileri Dünya’da sıcaklığın dağılışında etkili olan faktörlerden değildir?
A. Kara ve denizlerin dağılışı
B. Bitki örtüsü
C. Okyanus akıntıları
D. Sürekli rüzgârlar
E. Yer kabuğunun özellikleri
2. I. Dünyanın şekli
II. Dünyanın hareketleri
III. Atmosferin katmanlı yapısı
IV. Atmosferdeki hava hareketleri
Yukarıdakilerden hangileri farklı iklim kuşaklarının oluşmasında etkilidir?
A. I ve II
B. II ve IV
C. I, III ve IV
D. I, II ve IV
E. I, II, III ve IV
3. Stratosfer ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi doğrudur?
A. Atmosferi oluşturan gazların % 75’i stratosferde yer alır.
B. Hava olayları stratosferde meydana gelir.
C. Ultraviyole ışınlarının Dünya’ya ulaşmasını stratosfer engeller.
D. Stratosferin bütün katmanlarının sıcaklık ve yoğunluğu aynı değildir.
E. Hidrojen ve oksijen bu katmanda iyonlarına ayrılır.
4. I. Yıllık ortalama sıcaklık farklılıkları
II. İklim kuşaklarının oluşması
III. Mevsimlerin oluşması
IV. İyonosfer tabakasının kalınlığının değişmesi
V. Yıl içinde güneş ışınlarının geliş açısının değişmesi
Dünya’nın Güneş’in çevresindeki hareketine bağlı olarak hava ve iklim açısından yukarıdaki sonuçlardan hangileri ortaya çıkar?
A. I, II ve III
B. II, III ve IV
C. I, II, III ve V
D. I, III, IV ve V
E. I, II, III, IV ve V
5. Yanda aylık ortalama sıcaklık ve aylık yağış dağılımı verilen yerin iklimi hakkında hangisi söylenemez?
A. Yazları sıcak, kışları ılımandır.
B. En çok yağışı ilkbahar aylarında alıyor.
C. Kışlar› soğuk, yazları ılımandır.
D. Her mevsim yağışlıdır.
E. Mayıs en yağışlı aydır.
6. Aşağıdakilerden hangisi iklim ile ilgili bilgi veya veridir?
A. Mayıstaki ani soğuma yüzünden bu yıl kirazlarda meyve olmadı.
B. Bu bölgede limon yetişmez.
C. Hava iki gün yağışlı geçecek.
D. Güneyden yaklaşan bir sıcak hava dalgası var.
E. Bugün en yüksek sıcaklığın 32°C olması bekleniyor.
7. Meteoroloji istasyonlarında bulunan anemometre ile hangi iklim elemanı ölçülür?
A. Basınç miktarı
B. Rüzgâr hızı
C. Nem oranı
D. Rüzgâr yönü
E. Yağış miktarı
8. Ani ısınma ve soğumanın art arda görülmesi sonucu havanın çok güçlü dikey akımlarla yükselmesiyle hangi rüzgâr tipi oluşur?
A. Kasırga
B. Fön rüzgârları
C. Muson rüzgârları
D. Hortum
E. Meltemler
76. Sayfa Cevapları
Ders Dışı Etkinlik
Yerel rüzgârlar oluştukları yere göre çok çeşitli şekillerde adlandırılır. Bu rüzgârların adlarını ve özelliklerini ve etkili oldukları yerleri nasıl etkilediklerini içeren bir araştırma dosyası hazırlayınız.
CEVAP:
Ders Dışı Etkinlik
Yerel rüzgârlar oluştukları yere göre çok çeşitli şekillerde adlandırılır. Bu rüzgârların adlarını ve özelliklerini ve etkili oldukları yerleri nasıl etkilediklerini içeren bir araştırma dosyası hazırlayınız.
CEVAP:
Etki alanları dar ve esiş süreleri kısa olan rüzgârlardır. Oluşumlarındaki temel etken kısa süreli sıcaklık ve basınç farklarıdır.
1-Meltemler:
Günlük sıcaklık ve basınç farklarından doğan rüzgârlardır.
A-Kara Meltemi:
Gece, karalar denizlere göre daha çabuk ve çok soğur. Bu nedenle, karalar üzerinde termik yüksek basınç alanı, denizler üzerinde ise termik alçak basınç alanı oluşur. Bu durumda hava akımları karalardan denizlere doğru olur ve bu rüzgârlara kara meltemi denir.
B-Deniz Meltemi:
Gündüz, karalar denizlerden daha çabuk ve çok ısınır. Bu nedenle karalar üzerinde termik alçak basınç alanı, denizler üzerinde ise termik yüksek basınç alanı oluşur. Bu durumda hava akımları denizlerden karalara doğru olur ve bu rüzgârlara deniz meltemi denir.
Örneğin İzmir’de yaz aylarında esen imbat bir deniz meltemidir.
C-Dağ Meltemi:Gece, yüksek yerler daha çabuk soğuduğundan termik yüksek basınç alanı, alçak yerler ise geç soğuduğundan termik yüksek basınç alanıdır. Hava akımları doruklardan çukur alanlara doğru olur ve bu rüzgârlara dağ meltemi denir.
D-Vadi Meltemi: Gündüz, yamaçlar vadi tabanlarına göre daha çabuk ve çok ısınır. Yamaçlar termik basınç alanı, vadi tabanları ise termik yüksek basınç alanıdır. Bu durumda, hava akımları vadi tabanlarından yamaçlara doğru olur ve bu rüzgârlara vadi meltemi denir.
UYARI: Meltemler, havanın durgun olması nedeniyle Ekvator’da yıl boyunca, orta enlemlerde ise en çok yaz mevsiminde görülür.
2.Sıcak Yerel Rüzgârlar:Estikleri yere göre daha sıcak olan rüzgârlardır.
Fön: Yamaçtan aşağı inen hava kütlesinin sıcaklığının her 100 m de 1 °C artmasına bağlı olarak oluşan sıcak ve kuru rüzgârlardır. İsviçre Alplerinde yaygın olan bu rüzgârlar Türkiye’de Karadeniz ve Akdeniz Bölgelerindeki dağ sıralarının iç kesimlerinde görülür. Bu rüzgârlar kış mevsiminde karların erken erimesine, çığ ya da su baskınlarına neden olur. Yaz mevsiminde ise ürünlerin erken olgunlaşmasını sağlar. Havayı aşırı derecede kurutup bitkilerde susuzluğa neden olur. İnsan sağlığına da etki eder.
Sirokko: Büyük Sahra’dan Kuzey Afrika ve İtalya kıyılarına doğru esen sıcak ve kuru rüzgârlardır. Akdeniz üzerinden geçerken nem yüklendikleri için İtalya kıyılarına yağış bırakırlar. Çoğu zaman havanın içindeki tozdan dolayı bu yağışlar renkli olur. Srikko kıyıya yağış bırakıp içerilere sokulunca tekrar kuraklaşır.
Hamsin: Büyük Sahra’dan Mısır ve Libya kıyılarına doğru esen sıcak, kuru ve toz yüklü tipik çöl rüzgârlarıdır.
Samyeli (Keşişleme) : Güneydoğudan esen, sıcak ve kuru çöl rüzgârlarıdır. Ürünler üzerinde kurutucu ve kavurucu etki yaparlar. Türkiye’de Güneydoğu Anadolu ve Doğu Akdeniz’de etkisi daha belirgindir.
Lodos: Türkiye’ye güneybatıdan esen sıcak ve nemli rüzgârlardır. Lodos yağış bırakmaz ancak havadaki nem miktarını artırır. Ardından hava soğuyunca bu nem yağışa dönüşür. Belli bir esme mevsimi yoktur. Kış aylarında estiğinde ılıtıcı etki yapar.
Kıble: Güneyden esen sıcak rüzgârlardır. Akdeniz kıyılarına yağış bırakırlar. Torosların güney yamaçlarında etkili rüzgârlardır.
UYARI: Yamaçtan aşağı inen bir kütlenin sıcaklığı ve kurutucu etkisi artar.
3.Soğuk Yerel Rüzgârlar: Genellikle kış aylarında etkili rüzgârlardır. Dağlık alanlardan ve soğuk enlemlerden ılık kıyılara doğru eserler.
Mistral: Fransa’nın iç kesimlerinden Rhone Vadisi’ni izleyerek Akdeniz kıyılarına doğru kışın esen soğuk rüzgârlardır.
Bora: Yugoslavya’nın iç kesimlerinden Adriyatik Denizi kıyılarına esen soğuk rüzgârlardır.
Krivetz: Romanya’nın iç kesimlerinden Karadeniz kıyılarına doğru esen soğuk rüzgârlardır.
Etezyen: Balkan Yarımadası’ndan Kuzey Ege kıyılarına doğru esen soğuk rüzgârlardır.
Karayel: Türkiye’ye kuzeybatıdan esen soğuk rüzgârlardır. Kışın kar yağışlarına, yazın sağanak yağışlara neden olur.
Yıldız: Türkiye’ye kuzeyden esen soğuk rüzgârlardır. Karadeniz kıyılarına yağış bırakırlar. Kar yağışına neden olurlar. Karayel ile karışık estiğinde kar fırtınaları görülür.
Poyraz: Türkiye’nin hemen her yerinde esen rüzgârlardır. Yaz poyrazı serinletici etki yapar. Kışın ise kuru soğuklara neden olur.
Türkiye'de yerel rüzgarlar:
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder